Dysfonia – kiedy chrypka to coś więcej niż przeziębienie?

Chrypka, zmiana barwy głosu czy uczucie „guli” w gardle to dolegliwości, które często zrzucamy na karb przeziębienia lub przemęczenia. Jednak jeśli utrzymują się dłużej niż dwa-trzy tygodnie, mogą być objawem poważniejszych problemów zdrowotnych. Dysfonia, czyli zaburzenie emisji głosu, dotyka zarówno osoby pracujące głosem zawodowo, jak i tych, którzy na co dzień nie zwracają na niego uwagi. Wczesna diagnostyka jest kluczowa, bo w niektórych przypadkach za pozornie błahym objawem mogą stać poważne choroby krtani.

Czym jest dysfonia i jak powstaje?

Dysfonia to nieprawidłowości w emisji głosu, które mogą przejawiać się osłabieniem jego siły, skróceniem czasu fonacji, zmianą barwy lub całkowitą utratą możliwości mówienia (tzw. afonią). Powstaje, gdy mechanizm wytwarzania dźwięku w krtani zostaje zaburzony – najczęściej na skutek zmian zapalnych, przeciążenia strun głosowych, urazów mechanicznych, chorób neurologicznych czy guzów.

Głos jest tworzony w procesie skoordynowanego działania krtani, strun głosowych, mięśni oddechowych oraz rezonatorów. Każde zaburzenie w tym układzie może skutkować problemami z emisją. Dlatego dysfonia może mieć charakter ostry (trwający krótko, np. po infekcji) lub przewlekły (utrzymujący się miesiącami, często z nawrotami).

Objawy, których nie wolno ignorować

Niewielka chrypka po intensywnym dniu, koncercie czy głośnym spotkaniu nie powinna budzić paniki. Jednak są sytuacje, w których problem wymaga konsultacji laryngologicznej, a najlepiej u specjalisty foniatry.

Do niepokojących objawów należą:

• chrypka trwająca powyżej 2-3 tygodni, niezwiązana z przeziębieniem,
• wyraźna zmiana barwy głosu lub jego ochrypnięcie bez uchwytnej przyczyny,
• ból, pieczenie lub uczucie ucisku w gardle podczas mówienia lub połykania,
• trudności w połykaniu lub wrażenie obecności przeszkody w gardle,
• szybkie męczenie się głosu nawet przy niewielkim wysiłku,
• towarzysząca duszność, świszczący oddech lub kaszel.

Warto pamiętać, że dysfonia może być jednym z pierwszych objawów raka krtani, szczególnie u osób palących tytoń i nadużywających alkoholu.

Jak przebiega diagnostyka dysfonii?

Pierwszy krok to dokładny wywiad – lekarz zapyta o tryb pracy głosem, nawyki (np. palenie, picie alkoholu, picie bardzo gorących napojów), przebyte infekcje oraz czas trwania objawów. Kolejny etap to badanie krtani, które może obejmować:

• laryngoskopię pośrednią – ocenę krtani przy użyciu lusterka,
• fiberoskopię – badanie endoskopowe wprowadzanym przez nos giętkim aparatem,
• wideostroboskopię – pozwalającą zobaczyć drgania strun głosowych w zwolnionym tempie.

W przypadku podejrzenia zmian nowotworowych konieczna jest biopsja i badanie histopatologiczne. Jeśli objawy sugerują tło neurologiczne (np. w chorobie Parkinsona), lekarz może skierować na dodatkowe badania obrazowe mózgu i układu nerwowego.

Leczenie dysfonii – od odpoczynku głosowego po zabieg chirurgiczny

Metoda leczenia zależy od przyczyny problemu. W wielu przypadkach skuteczne jest leczenie zachowawcze – ograniczenie mówienia, nawilżanie powietrza, unikanie czynników drażniących (dym, pyły, intensywne przyprawy) oraz odpowiednia rehabilitacja głosu pod okiem logopedy lub foniatry.

Jeżeli przyczyną są zmiany anatomiczne – polipy, guzki, torbiele – konieczne może być ich chirurgiczne usunięcie. W przypadku chorób zapalnych stosuje się leki przeciwzapalne, a przy infekcjach bakteryjnych – antybiotykoterapię. W zaburzeniach o podłożu neurologicznym kluczowe jest leczenie choroby podstawowej.

Jak dbać o głos na co dzień?

Profilaktyka ma ogromne znaczenie. Warto:

• unikać krzyczenia i mówienia w hałasie,
• dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu,
• utrzymywać optymalną wilgotność powietrza w pomieszczeniach,
• ograniczać używki – szczególnie papierosy i alkohol,
• robić przerwy w mówieniu, zwłaszcza przy pracy głosem,
• wykonywać ćwiczenia emisji głosu pod okiem specjalisty, jeśli głos jest narzędziem pracy.

Osoby, które zawodowo korzystają z głosu, powinny regularnie kontrolować stan krtani, aby w porę wychwycić ewentualne zmiany.